معرفی انواع روش های جداسازی زباله ها

تولید زباله‌های جهانی به‌طور نگران‌کننده‌ای در حال افزایش است و انتظار می‌رود تا سال 2050 به حدود 3.5 میلیارد تن برسد. فقط در ایالات متحده، حدود 300 میلیون تن زباله در سال تولید می‌شود، که تنها بیش از نیمی از آن، به محل‌های دفن زباله منتقل می‌شود. با وجود اینکه، حدود 80 درصد از این زباله‌ها قابل بازیافت است؛ اما تنها 25 درصد از آنها بازیافت می‌شود.

مدیریت پسماند هزینه‌های هنگفتی را به اقتصاد تحمیل می‌کند؛ به‌عنوان‌مثال، ایالات متحده سالانه حدود 200 میلیارد دلار برای مدیریت زباله‌ها و انرژی‌های ازدست‌رفته ناشی از آن صرف می‌کند. این در حالی است که نیمی از جمعیت جهان، به سیستم جمع‌آوری منظم زباله دسترسی ندارند، که این امر بر اهمیت تفکیک و بازیافت زباله‌ها تاکید می‌کند. بازیافت زباله‌ها نه تنها به کاهش حجم زباله‌های دفنی کمک می‌کند؛ بلکه می‌تواند از منابع انرژی و مواد نیز حفاظت کند.

تفکیک زباله چیست؟

امروزه روش های تفکیک زباله به صورت گسترده، در کشورهای مختلف دنیا، خصوصا در کشورهای توسعه‌یافته انجام‌ می‌گیرد. جداسازی زباله به فرایندی گفته‌ می‌شود، که به کمک آن زباله به عناصر مختلف تفکیک‌ می‌شود.

اگر بخواهیم یک تعریف ساده‌‌تر از این فرایند عنوان کنیم؛ باید بگوییم که به فرایند جدا کردن زباله‌های ‌‌تر و زباله‌های خشک از همدیگر، جداسازی پسماند می‌گویند. البته در فرایند تفکیک پسماند، زباله‌های خشک، به چند گروه مختلف کاغذی، پلاستیکی، شیشه‌ای، چوبی و… و همچنین زباله‌های ‌تر هم، به دو قسمت «زباله‌های ‌‌تر تجزیه‌پذیر» و «زباله‌های‌ ‌تر تجدیدناپذیر» تقسیم‌ می‌شوند.

روش “5R” یک چارچوب برای کاهش زباله و مدیریت محیط زیستی است که از پنج اصل تشکیل شده است. این اصول به افراد و کسب‌وکارها کمک می‌کنند تا استفاده از منابع را بهینه کرده و تأثیرات منفی بر محیط زیست را کاهش دهند. اصول “5R” شامل موارد زیر است:

1. Refuse (رد کردن): اولین قدم در این روش، خودداری از خرید یا استفاده از کالاهایی است که نیاز واقعی به آنها وجود ندارد یا به شکل غیرضروری مصرف می‌شوند. این اصل تأکید دارد که با رد کردن محصولات غیرضروری، می‌توان از تولید زباله جلوگیری کرد.
2. Reduce (کاهش دادن): کاهش مصرف به معنای استفاده بهینه‌تر از منابع است. این شامل کاهش مصرف انرژی، آب و مواد مصرفی می‌شود. کاهش میزان مصرف به معنای کاهش تولید زباله و کاهش اثرات زیست‌محیطی است.
3. Reuse (استفاده مجدد): یکی دیگر از اصول مهم، استفاده مجدد از کالاها و محصولات است. این اصل توصیه می‌کند که به جای دور انداختن محصولات، آنها را به روش‌های دیگر دوباره استفاده کنیم یا آنها را به افراد دیگر منتقل کنیم.
4. Recycle (بازیافت): این اصل به فرآیند بازیافت مواد اشاره دارد. بازیافت یعنی استفاده از مواد مصرف‌شده برای تولید محصولات جدید، که به کاهش زباله و حفظ منابع طبیعی کمک می‌کند.
5. Rot (کمپوست کردن): در نهایت، مواد آلی مانند مواد غذایی و ضایعات گیاهی را می‌توان به کود کمپوست تبدیل کرد. کمپوست کردن به کاهش زباله‌های ارگانیک کمک کرده و مواد مفیدی برای خاک تولید می‌کند.

اجرای روش 5R می‌تواند به شکل قابل‌توجهی به کاهش تولید زباله‌ها و حفظ محیط زیست کمک کند. (roadrunnerwm.com) The 5 R’s

دسته‌بندی زباله‌‌‌ها در انواع روش های جداسازی زباله

زباله‌‌‌‌هایی که توسط انسان‌های مختلف و در مکان‌‌‌‌هایی، مانند خانه و مدرسه و اداره و رستوران و بیمارستان و… تولید‌ می‌شوند؛ معمولاً در روش‌های تفکیک زباله مختلف، در یکی از سه دسته کلی زیر قرار‌ می‌گیرند:

1. زباله‌های‌تر؛
2. زباله‌های خشک؛
3. زباله‌های خطرناک و خاص.

روش‌های تفکیک پسماند تر

در روش‌های جدا کردن زباله، منظور از زباله‌های تر، پسماند مواد خوراکی و موادغذایی هستند، که تبدیل آنها به کود یا کمپوست، امکان‌پذیر است. زباله‌های تر، فسادپذیر هستند و از سوی دیگر، این نوع زباله‌‌‌ها از خود، شیرابه تولید‌ می‌کنند. در نتیجه حشرات و موش‌‌‌ها و سوسک‌‌‌ها و… به دور این زباله‌های تر جمع‌ می‌شوند.

بنابراین این نوع زباله‌‌‌ها، خیلی قابلیت بازیافت ندارند و باید با روش اصولی دفع شوند و یا اینکه تبدیل به کمپوست و کود بشوند. انواع زباله‌های تر عبارت هستند از:

• تفاله چای؛
• پسماند میوه؛
• پسماند سبزی؛
• پسماند‌های غذایی مختلف (مانند باقیمانده مرغ و گوشت و برنج و روغن سوخته و فاسد شده و…).

جداسازی پسماند خشک

وقتی صحبت از روش‌های تفکیک کردن زباله می‌شود؛ بیشتر منظور همین تفکیک زباله خشک است؛ چرا که در صورت ورود زباله‌های خشک به طبیعت، آسیب زیادی به محیط‌زیست وارد خواهد شد. دلیل این امر هم تجدیدناپذیری میزان زیادی از این نوع زباله‌‌‌ها است.

از سوی دیگر، زباله‌های خشک معمولاً این قابلیت را دارند، که به کالاهای مفید تبدیل شوند. به بیان دیگر، بسیاری از زباله‌های خشک، در صورتی که به‌خوبی از زباله‌های‌ تر تفکیک شوند، امکان استفاده مجدد را دارند. زباله‌های خشک شامل موارد زیر‌ می‌شوند:

1. فلزات مختلف؛ مانند انواع قوطی کنسرو، قوطی رب، قوطی کمپوت، وسایل فلزی آشپزخانه، انواع لوله‌های فلزی و انواع شیرآلات.
2. انواع لوازم الکترونیکی و الکتریکی؛ مانند انواع سیم، ماشین‌حساب، چراغ‌قوه، باتری‌های مختلف، انواع سی‌دی و نوار کاست و… .
3. انواع شیشه؛ مانند انواع لامپ‌‌‌ها، آینه‌‌‌ها، ظروف شیشه‌ای آشپزخانه، ظروف چینی و… .
4. انواع مواد پلاستیکی؛ از قبیل ظروف پلاستیکی، انواع فیلم‌های عکاسی، انواع اسباب‌بازی‌های بچگانه و انواع کیسه‌های پلاستیکی.
5. انواع مواد چوبی؛ مانند برگ درخت، مبل، میز، وسایل آشپزخانه، جعبه‌های چوبی و… .
6. انواع مواد کاغذی؛ مانند انواع روزنامه‌‌‌ها، مجلات، جعبه‌های شیرینی، جعبه‌های کفش، عکس‌‌‌ها، شانه تخم‌مرغ و… .
7. منسوجات و چرم؛ مانند انواع لباس‌‌‌ها، کیف‌‌‌ها، کفش‌‌‌ها و… .

تفکیک زباله های خطرناک

در روش‌های جداسازی زباله ها، یک نوع از انواع زباله‌‌‌ها هم هستند، که باید هم از زباله‌های خشک و هم از زباله‌های تر، به صورت کامل جداگانه نگهداری شوند. زباله‌‌‌‌هایی مانند زباله های بیمارستانی و عفونی و پسماند باتری‌ها، جزء این دسته از زباله‌های خطرناک هستند.

در صورتی که این زباله‌های خطرناک، به درستی و با رعایت اصول ایمنی جمع‌آوری نشوند؛ می‌توانند خطرات زیادی را برای انسان‌‌‌ها و برای محیط زیست، به دنبال داشته باشند.

فواید روش‌های جداسازی زباله

• جداسازی زباله و حفاظت از محیط زیست، یک اصل ثابت شده است و همه روش‌های تفکیک زباله، کمک بسیار زیادی به حفظ محیط‌زیست‌ می‌کنند؛ به عنوان مثال مواد شیشه‌‌‌‌‌ای و پلاستیکی، برای سال‌های سال در طبیعت باقی‌ می‌مانند و از بین نمی‌روند. اگر این مواد به درستی و با روش‌های جداسازی زباله، تفکیک شوند و به کالای قابل استفاده دیگری تبدیل شوند؛ دیگر آسیبی به طبیعت وارد نخواهند کرد. با وجود این، اگر این دسته از مواد در طبیعت رها شوند؛ به محیط‌زیست آسیب زیادی خواهند رساند.
• یک مورد دیگر از فواید جداسازی زباله برای ‌‌‌‌‌محیط‌زیست این است، که پسماند‌های عفونی و خطرناک با همین روش‌های تفکیک کردن زباله، از انواع دیگر زباله‌‌‌ها جدا می‌شوند و به صورت اصولی دفع می‌شوند. در صورتی که اگر این پسماندها به درستی تفکیک نشوند؛ می‌توانند بیماری‌‌‌ها و آلودگی‌های زیادی را ایجاد کنند.
• فایده دیگر روش‌های تفکیک پسماند این است، که در منابع باارزش هم صرفه‌جویی خواهد شد.
• از سوی دیگر با جداسازی درست زباله‌، می‌توانید از تولید گازهای گلخانه‌‌‌‌‌ای بکاهید.
• همچنین انجام روش‌های جداسازی زباله، از لحاظ اقتصادی هم فواید بسیار زیادی به دنبال دارد.

انواع روش‌های جداسازی زباله

روش‌های تفکیک پسماند را از چند جهت‌ می‌توان تقسیم‌بندی کرد. تقسیم‌بندی اول از لحاظ نوع انجام عملیات و سطح اتوماسیون آن‌‌‌ها است. روش‌های تفکیک زباله از لحاظ نوع انجام عملیات عبارت‌اند از:

1. روش‌های تفکیک زباله به صورت دستی؛
2. روش‌های تفکیک زباله به صورت نیمه‌خودکار؛
3. روش‌های تفکیک زباله به صورت خودکار و در تاسیسات بیولوژیکی یا تاسیسات بازگردانی مواد.

روش‌های جداسازی زباله از لحاظ مکان انجام عملیات هم، به دو دسته زیر تقسیم‌ می‌شوند:

• روش‌های تفکیک زباله در مبدا؛
• روش‌های تفکیک زباله در مقصد.

در ادامه، انواع روش‌های جداسازی پسماند را به صورت مجزا توضیح خواهیم داد.

روش های تفکیک زباله به صورت دستی

در روش‌های تفکیک پسماند دستی، همه کارها توسط نیروی انسانی صورت‌ می‌گیرد. بدیهی است که این روش‌ها، یک‌سری روش قدیمی‌‌تر برای انجام این کار هستند. از جمله مواردی که می‌توان در این زمینه به آن اشاره کرد؛ فعالیت افرادی با عنوان «نون خشکی» یا «نمکی» است که از دیرباز در کوچه‌ها و خیابان‌ها حضور داشته‌اند و زباله‌های خشک را از زباله‌های تر جدا می‌کردند.

روش های تفکیک کردن زباله به صورت نیمه‌خودکار

یکی از روش‌های جداسازی زباله، استفاده از دستگاه‌های نیمه‌خودکار است. این نوع دستگاه‌‌‌ها برعکس دستگاه‌های تمام‌اتوماتیک تفکیک زباله، به حضور نیروی انسانی نیاز دارند. در واقع بعضی از کارها، به دست نیروی کار صورت بگیرد. قیمت دستگاه‌های نیمه‌خودکار، کمتر از دستگاه‌های فول‌اتوماتیک است؛ ولی به علت حضور نیروی انسانی، سرعت و بازدهی کمتری دارند.

روش‌های تفکیک زباله به صورت خودکار

روش‌های تفکیک زباله تمام اتوماتیک، به نیروی انسانی نیازی ندارد. طبیعتا این دستگاه‌‌‌ها قیمت بیشتری دارند و سرعت و راندمان کاری آن‌‌‌ها هم بالاتر است.

تفکیک زباله در مقصد

روش‌های جداسازی زباله در مقصد، در یک مکان خاص که مرکز بازیافت زباله نام دارد؛ انجام‌ می‌شوند. در مقصد از سه روش دستی، نیمه‌خودکار و فول‌اتوماتیک برای بازیافت زباله‌‌‌ها استفاده‌ می‌شود.

روش های تفکیک زباله در مبدا

تفکیک پسماند در مبدا، در ادارات، منازل، شهر‌‌‌ها، خیابان‌‌‌ها و فروشگاه‌‌‌ها به کمک سطل‌‌های زباله جداسازی انجام‌ می‌شود. مفیدترین، کم‌هزینه‌ترین و موثرترین روش‌های تفکیک پسماند، همین روش‌های تفکیک زباله از مبدا هستند.

جداسازی زباله از مبدا باعث‌ می‌شود، که جلوی خیلی از هزینه‌‌‌ها گرفته شود. سامانه‌های محلی امحای زباله مشخص‌ می‌کنند، که طبقه‌بندی زباله‌‌‌ها به چه شکلی صورت بپذیرد؛ ولی عموماً دسته‌بندی زیر برای تفکیک زباله‌‌‌ها از مبدا در نظر گرفته‌ می‌شود:

1. زباله‌های شیشه‌ای؛
2. زباله‌های کاغذی؛
3. زباله‌های پلاستیکی؛
4. زباله‌های فلزی؛
5. زباله‌های کمپوست؛
6. زباله‌های خطرناک یا زباله‌های خاص؛
7. بقیه زباله‌ها.

تفکیک زباله در منزل

بسیاری از افراد تصور می‌کنند که تفکیک زباله در خانه، کار سخت یا حتی غیرممکنی است و وقت زیادی از آن‌‌‌ها را‌ می‌گیرد. در صورتی که به هیچ عنوان این‌گونه نیست و تفکیک پسماند در منزل، کار بسیار ساده و بی‌دردسری‌ است.

اولین کاری، که به منظور جداسازی زباله در منزل باید انجام دهید؛ این است که زباله‌های‌تر و خشک را از همدیگر جدا کنید؛ یعنی شما دو پلاستیک یا سطل آشغال جداگانه برای زباله‌های تر و خشک در منزل داشته باشید و از قرار دادن همه انواع زباله‌‌‌ها، در یک کیسه زباله خودداری کنید. سه کار برای جداسازی پسماند در مبدأ‌ می‌توان انجام داد. این سه کار عبارت‌اند از:

• استفاده از دستگاه زباله‌خردکن، برای از بین بردن زباله‌های تر؛
• ریختن زباله‌‌‌ها به صورت مجزا در سطل‌های بازیافت؛
• استفاده از دستگاه شوتینگ با کامپکتور.

استفاده از دستگاه زباله‌خردکن

یکی از بهترین روش‌های تفکیک زباله در مبدا این است، که از دستگاهی به نام زباله‌خردکن یا زباله‌محوکن خانگی در منازل، رستوران‌‌‌ها، هتل‌‌‌ها، ادارات و سازمان‌‌‌ها استفاده شود. این دستگاه، تمام زباله ‌‌تر تولید شده در خانه، رستوران یا هر جای دیگر را به صورت کامل از بین می‌برد و فقط زباله‌های قابل بازیافت باقی‌ می‌ماند.

طبیعتاً این کار، کمک بسیار زیادی به دولت‌‌‌ها و شهرداری‌‌‌ها خواهد کرد و دیگر، آنها مجبور نخواهند بود به صورت روزانه، میزان زیادی زباله‌تر را از سطح محله‌ها و خیابان‌‌‌ها جمع کنند.

ریختن زباله‌‌‌ها به صورت مجزا در سطل بازیافت

منظور از سطل بازیافت، سطل‌‌‌‌هایی هستند که قبل از بردن زباله‌‌‌ها به مرکز بازیافت، بایستی زباله‌‌‌ها در آن‌‌‌ها جمع شوند. روش اصولی برای بازیافت زباله این است، که به تعداد دسته‌های زباله‌ها، سطل بازیافت هم در مبدا وجود داشته باشد. مبدا‌ می‌تواند یک آپارتمان یا یک اداره یا یک مدسه و دانشگاه یا یک محله و یا حتی یک واحد مسکونی باشد.

استفاده از دستگاه شوتینگ با کامپکتور

امروزه استفاده از دستگاه شوتینگ در آپارتمان‌های مدرن، کاملاً رایج شده است. با توجه به این که آپارتمان‌های جدید، معمولا دارای تعداد طبقات زیادی هستند؛ پایین و بالا رفتن ساکنان ساختمان، برای بردن زباله‌های خود، هم از لحاظ زمانی و هم از لحاظ هزینه برق آسانسور، کار معقولی نیست. استفاده از شوتینگ زباله، مشکل را برطرف می‌کند و هر فردی می‌تواند، زباله خود را در همان طبقه‌‌‌‌‌ای که زندگی‌ می‌کند؛ در دستگاه شوتینگ رها کند.

مجهز بودن آپارتمان‌های جدید به سیستم شوتینگ زباله، به دو طریق‌ می‌تواند به تفکیک زباله کمک کند؛ اولا در سیستم‌های شوتینگ جدید، چند مکان مختلف برای قرار دادن انواع زباله‌‌‌ها وجود دارد. در نتیجه عمل جداسازی زباله در همان مبدا صورت‌ می‌پذیرد. از طرف دیگر، دستگاه‌های شوتینگ جدید، دارای تجهیزات جدیدی به نام کامپکتور هستند، که هم زباله‌‌‌ها را فشرده‌ می‌کند، تا فضای کمتری بگیرند و هم شیرابه زباله‌های تر را از آن‌ها جدا کرده و به سیستم فاضلاب وارد‌ می‌کند.

مزایای روش‌های تفکیک زباله برای ‌‌‌‌‌محیط‌زیست

تفکیک پسماند‌‌‌ها فواید زیادی به دنبال دارد، که یک مورد از این فواید، برای ‌‌‌‌‌محیط‌زیست است. فواید تفکیک زباله برای ‌‌‌‌‌محیط‌زیست عبارت‌اند از:

1. کاهش مصرف انرژی؛ با وجود اینکه بازیافت زباله هم نیاز به صرف انرژی دارد؛ ولی میزان انرژی که برای بازیافت زباله نیاز است؛ از میزان انرژی لازم برای تولید صفر تا صد محصولات، بسیار کمتر است؛ به عنوان نمونه اگر آلومینیوم از آشغال‌‌‌ها و زباله‌های آلومینیوم بازیافت شود؛ نسبت به زمانی که آلومینیوم از سنگ معدن ساخته‌ می‌شود؛ ۹۰ درصد انرژی کمتر نیاز دارد.
2. اشغال فضای کمتر از طبیعت برای دفن زباله؛ در صورتی که میزان زیادی از زباله‌های تولید شده بازیافت شوند؛ میزان زباله‌‌‌‌هایی که نیاز به دفن در طبیعت دارند؛ خیلی کمتر خواهد شد و فضای کمتری از طبیعت برای دفن زباله اشغال خواهد شد.
3. صرفه‌جویی در مصرف منابع طبیعی؛ بسیاری از زباله‌‌‌‌هایی که به صورت روزانه تولید‌ می‌شوند؛ از مواد خام طبیعی ساخته شده‌اند. در صورتی که این زباله‌‌‌ها بازیافت نشوند و دور انداخته شوند؛ باز هم باید میزان زیادی مواد خام طبیعی مصرف شود، تا کالایی از نو ساخته بشود. با بازیافت زباله‌‌‌ها می‌توان کاری کرد، که مصرف منابع خام طبیعی کاهش پیدا کند؛ به عنوان مثال وقتی که شما یک بطری آب معدنی را بازیافت نمی‌کنید؛ برای تولید یک بطری آب معدنی جدید نیاز به استفاده از مواد خام طبیعی، مانند نفت خواهید داشت؛ ولی اگر آن بطری آب معدنی را به درستی بازیافت کنید؛ دیگر برای تولید یک بطری آب معدنی جدید از نفت استفاده نخواهد شد.

روش‌های تفکیک زباله توسط افراد عادی

قبل از اینکه بخواهیم درباره جداسازی پسماند مطلبی بیاوریم؛ باید بگوییم بهترین کار این است، که زباله کمتری تولید کنید تا بعدا مجبور نباشید؛ به منظور بازیافت زباله‌های تولیدشده، انرژی زیادی مصرف کنید. برای انجام این کار، یعنی کمتر کردن میزان زباله‌های تولیدشده، باید تا حد ممکن از مصرف غذاهای کنسروی خودداری کنید و همچنین استفاده از ظرف‌های پلاستیکی و یک‌بارمصرف را کنار بگذارید.

از سوی دیگر وقتی به خرید‌ می‌روید؛ از قرار دادن مواد خریداری شده در کیسه‌های پلاستیکی یک‌بارمصرف، خودداری کنید و همراه با خود ظرفی را ببرید، تا مواد خریداری شده را در آن قرار دهید.

هرچقدر هم که از تولید زباله زیاد خودداری کنید؛ باز هم نمی‌توانید جلوی تولید زباله را به صورت کامل بگیرید. پس از تولید زباله، باید از رها کردن آن در طبیعت خودداری کنید و همچنین زباله‌‌‌ها را، به صورت تفکیک شده در سطل‌های مجزا قرار دهید.

اگر به سطل‌های بازیافت استاندارد دسترسی نداشتید؛ لااقل از سه پلاستیک برای قرار دادن زباله‌های خشک، زباله‌های تر و زباله‌های خطرناک، به صورت مجزا استفاده کنید. اگر هم توان از بین بردن زباله‌های تر را با دستگاه زباله‌خردکن یا حتی با آتش زدن دارید؛ می‌توانید این کار را انجام دهید تا حجم زباله‌های تولیدشده، کاهش پیدا کند.

بعد از انجام روش‌های تفکیک پسماند باید چه کارهایی انجام شود؟

پس از انجام روش‌های تفکیک زباله و جدا کردن زباله‌های‌ تر از زباله‌های خشک و زباله‌های خطرناک، باید برای هریک از انواع زباله‌های جمع‌آوری شده، فکر خاصی بشود. زباله‌های عفونی یا خطرناک (زباله‌های خاص) که باید به هر نحو ممکن دفع شده و از بین بروند؛ چراکه وجود آنها موجب پخش شدن آلودگی و میکروب‌ می‌شود.

زباله‌های خشک هم که باید بازیافت شده و تبدیل به کالاهای نو شده و وارد بازار شوند. در مورد زباله‌های تر هم باید بگوییم که این زباله‌‌‌ها یا در زیر خاک دفن‌ می‌شوند یا سوزانده‌ می‌شوند و یا اینکه تبدیل به کود خواهند شد.